Edebiyatta Gazel Nedir?
Gazel Arap ve Fars Edebiyatları ile oluşmuş bir divan şiiri olmaktadır. 15 yüzyıl ile 19 yüzyıl içinde Türk Edebiyatında Divan Edebiyatı etkili olmuştur. Bu dönemlerde verilen eserler çoğu zaman gazel örnekleridir. Anadolu Selçuklu döneminde Türk Edebiyatına giriş yapmış bu şiirler İran Edebiyatı ile kıyaslanacak seviyelere ulaşmıştır.
Gazelin Özellikleri Nedir?
Gazel bilhassa bakımından varlıklı bir tür olmaktadır. Türk Edebiyatındaki gazellerin özellikleri ise şunlardır:
– Her gazel beyitlerden oluşmaktadır. Beyitler ikili dizeler halinde yazılmaktadır.
– Beyit sayıları 5 ile 15 içinde değişebilir. Fakat bundan daha uzun gazel örneklerine de rastlamak mümkündür.
– 15’den fazla beyit içeren eserler mutavvel gazel olarak adlandırılır.
– Gazellerin mevzuları genel olarak lirik olmaktadır.
– Bazı gazel örnekleri ise bestelenmek için yazılmıştır.
– Makam ile gazel okuyanlara gazelhan adı verilmektedir.
En Malum Gazel Örnekleri Nedir?
Gazel Türk Edebiyatında oldukça mühim bir nazım şeklidir. Gazelin kafiye örgüsü aa, ba, ca şeklinde devam etmektedir. Gazeldeki ilk beyite malta, son beyite ise makta adı verilir. Maltadan sonraki beyit hüsn-i matla, maktadan sonraki beyite ise hüsn-i makta olarak adlandırılmaktadır.
Divan Edebiyatına bakıldığında pek fazlaca gazel örneğine rastlamak mümkündür. Bu anlamda Fuzuli, Emri, Kalımlı ve Ziya Paşa gazalleri ile ünlenmiş şairler içinde yer almıştır. Fuzuli’nin gazel örneği şu şekildedir:
Beni candan usandırdı, cefadan yar usanmaz mı,
Felekler yandı ahımdan, muradım şemi yanmaz mı?
Gazel Türleri Nedir?
Gazellerin çeşitlendirilmesinde mevzular ve üsluplar belirleyici olmaktadır. Genel olarak aşk, şarap, güzellik ve sevgi mevzuları ele alınmaktadır. Ele alınan mevzulara nazaran gazel türleri şunlardır:
– Aşıkhane Gazel: Aşk ile ilgili gazel türlerine denilir.
– Rindane Gazel: Dünya malı, şöhret, yaşamdan zevk almak mevzusundan bahsedilen gazellere denilir.
– Hikemi Gazel: Özlü söz içeren ve yaşam dersi veren gazellere denilir.
– Şuhane Gazel: Sevgi, aşk ve zevkleri hovarda bir dil ile ifade eden gazellere denilmektedir.
